Balon balıkları hem denizlerin hem de tatlı suların en ilginç ve dikkat çekici canlılarından biridir. Özellikle kendilerini savunmak için şişme yetenekleri ve bazı türlerinin ölümcül derecede zehirli olması, bu türleri merak konusu yapar. Dünya genelinde pek çok tür deniz canlısı olmasına rağmen, puffer balığı benzersiz özellikleriyle öne çıkar. Bu yazımızda balon balığı nerede yaşar, balon balığı neden zehirli, özellikleri nelerdir, türleri, ve bakımı ile ilgili bilgi sahibi olacaksınız.
Balon Balığı Özellikleri
Puffer balık, Tetraodontidae familyasına ait olan hem deniz hem de tatlı su ekosistemlerinde yaşayan ilginç türlerdir. Yaklaşık 120 farklı türü olduğu bilinir. Asya, Afrika ve Güney Amerika’nın çeşitli sularında bulunurlar. Çoğu denizde yaşasa da bazı türleri tatlı sulara da iyi uyum sağlamıştır.
Savunma Mekanizması
Balon balığının özelliği, tehdit altında hissettiğinde şişme yeteneğidir. Avcılar tarafından tehdit edildiğinde vücudunu hızla su ya da hava ile doldurarak birkaç katı büyüklüğe ulaşabilir. Bu yetenek, avcıların onu yutmasını zorlaştırır.
Şiştikten sonra dikenleri de ortaya çıkar ve avcıları caydıran başka bir savunma mekanizması ortaya çıkar. Bazılarının bu dikenleri, zehir içerir ve bu balon balığı zehri ölümcül olabilir.
Zehirli Olmaları
Büyük bir kısmı, tetrodotoksin adı verilen son derece güçlü bir zehir taşır. Balon balığı zehirlenmesi insanlarda ve diğer canlılarda sinir sistemini felce uğratabilir. Tetrodotoksin, siyanürden 1200 kat daha zehirlidir ve antidotu yoktur.
Özellikle Japonya’da “Fugu” olarak bilinen bir türü, bu zehri taşır. Fugu, doğru şekilde hazırlandığında bir lezzet olarak tüketilir, ancak hazırlayan kişinin uzman olması gerekmektedir. Çünkü yanlış bir adım zehirlenmeye yol açabilir.
Görünüm ve Boyut
Genellikle yuvarlak ve şişkin bir vücut yapısına sahiptirler. Türlerine göre farklı renklerde ve desenlerde olabilirler. Çoğu 20-60 cm uzunluğunda olabilir, ancak büyük balon balığı türleri 1 metreye kadar büyüyebilir.
Genellikle büyük gözleri ve küçük, keskin dişleri vardır. Bu dişler, sert kabuklu deniz canlılarını parçalamalarına yardımcı olur.
Balon Balığı Diş Yapısı
Balon balıklarının adı, “tetraodontidae” kelimesinden gelir. Bu da “dört diş” anlamına gelir. Gerçekten, güçlü ve keskin dört dişe sahiptir. Balon balığı dişleri, kabuklu deniz canlılarını (midye, deniz kestanesi) kırmak için kullanılır.
Balon Balığı Neden Şişer?
Tehlike anında kendini korumak için şişerler. Bu şişme mekanizması, hayatta kalmalarını sağlayan en önemli savunma yöntemlerinden biridir. Şişme süreci şu şekilde işler:
Bir avcı tarafından tehdit edildiğinde veya rahatsız olduğunda, şişerek kendini olduğundan çok daha büyük ve ürkütücü bir hale getirir. Bu şekilde, avcılar yutmayı veya saldırmayı zor bulur.
Tehdit anında ağzı veya solungaç açıklıkları yoluyla hızla su veya hava yutar. Bu, vücudunun hızla şişmesine neden olur. İç organlarının çevresindeki deri ve esnek mide kısmı, balon gibi genişler ve hacmini birkaç kat artırır.
Şişmesi avcılara karşı çok iyi bir avantaj sağlar:
Aniden çok daha büyük bir boyuta ulaştığı için avcıların ağzına sığması zorlaşır. Ayrıca şekil değişikliği ile avcıyı şaşırtabilir. Ayrıca birçoğu şiştiğinde deri altındaki küçük dikenleri dışarı çıkarır. Bu dikenler avcıya zarar verebilecek veya onları korkutabilecek bir savunma sağlar.
Balon Balığının Türleri
Oldukça geniş bir familyaya aittirler ve çeşitli türleri farklı coğrafi bölgelerde bulunur. Her biri farklı özelliklere sahip olsa da hepsi, şişme ve zehirli olma yetenekleriyle tanınır. İşte en yaygın balon balığı türlerinden bazıları:
Fugu Balığı (Takifugu rubripes)
Fugu, Japonya’da bir yemek olarak bilinir ve bu balığın etinin hazırlanması büyük bir ustalık gerektirir. Tetrodotoksin zehri içeren bu balık, yanlış hazırlandığında ölümcül olabilir. Fugu , Japonya’da özel lisansa sahip şefler tarafından dikkatle hazırlanır ve bu şefler, zehirli kısımlarını ayıklama konusunda eğitim alırlar.
Leopard Balon Balığı (Arothron nigropunctatus)
Bu tür, parlak renkleri ve leopar desenli gövdesiyle bilinir. Genellikle resif bölgelerinde yaşar ve akvaryumlarda da sıkça beslenen türlerdendir. Bunlar da zehir taşır, ancak toksisite düzeyleri fugu kadar tehlikeli değildir.
Tatlı Su Balon Balığı (Tetraodon fluviatilis)
Bu tatlı su türlerindendir ve özellikle Asya’nın nehirlerinde bulunur. Genellikle daha küçük boyutludur ve akvaryum meraklıları tarafından tercih edilir. Zehirli olsalar da bazı türler daha az toksiktir.
Dev Balon Balığı (Arothron stellatus)
1 metreye kadar büyüyebilen bu tür, dünyanın en büyük balon balığıdır. Hint ve Pasifik okyanuslarının mercan resiflerinde bulunur. Diğerleri gibi zehirlidir ve savunma mekanizmaları güçlüdür.
Kara Noktalı Balon Balığı (Arothron nigropunctatus)
Bu tür, sarımsı, kahverengi veya gri renkte olabilir ve vücudunda belirgin siyah noktalar bulunur. Ayrıca çenesi oldukça güçlüdür.
Genellikle mercan resifleri çevresinde, sığ sularda yaşar. Kabuklular, yumuşakçalar ve küçük omurgasızlarla beslenir. Genellikle 30-50 cm arasında büyür.
Kırmızı Deniz Balon Balığı (Lagocephalus sceleratus)
Akdeniz ve Ege denizlerinde istilacı bir tür olarak bilinir. Üzerinde gri ve beyaz çizgiler bulunur ve oldukça zehirlidir.
Akdeniz ve Hint Okyanusu gibi geniş bir dağılıma sahiptir. Sıcak sularda, özellikle ılıman bölgelerde bulunur. Kabuklular ve küçük balıklarla beslenirler. 50 cm’ye kadar büyüyebilir.
Kömürcü Balon Balığı (Arothron hispidus)
Vücudu kahverengi veya gri renkte olup beyaz beneklerle süslüdür. Mavi çizgilerle dikkat çekici bir görünümü vardır. Mercan resifleri ve kayalık alanlarda bulunur, tropikal denizlerde yaygındır. Omurgasızlar ve deniz bitkileri ile beslenirler. 50 cm’ye kadar büyüyebilir.
Noktalı Balon Balığı (Arothron reticularis)
Gri renkte olup vücudunda koyu çizgiler ve desenler vardır. Şiştikten sonra çizgileri daha belirgin hale gelir. Hint ve Pasifik Okyanusu’nda, genellikle sığ sularda bulunurlar. Kabuklular, mercanlar ve omurgasızlarla beslenir. Boyut: 30-40 cm arasında büyüyebilir.
Sivri Burunlu Balon Balığı (Takifugu oblongus)
Oval bir vücuda ve sivri bir buruna sahiptir. Çoğunlukla gri ve yeşilimsi renktedir. Zehirli tetrodotoksin içerir. Güneydoğu Asya’nın sığ ve durgun sularında bulunur. Deniz yosunları ve küçük omurgasızlarla beslenir. Ortalama 20-30 cm arasında olur.
Yıldızlı Balon Balığı (Arothron stellatus)
Adını, vücudundaki yıldız benzeri beyaz noktalardan alır. Vücut genellikle beyazdır ve koyu gri veya siyah beneklerle kaplıdır. Hint ve Pasifik Okyanusu’ndaki mercan resiflerinde yaşar.: Kabuklular, yumuşakçalar ve deniz bitkileriyle beslenir. Bu tür, 120 cm’ye kadar büyüyebilir, bu da onu en büyük türlerden biri yapar.
Kafes Balon Balığı (Tetraodon biocellatus)
Gözlerinin üzerinde belirgin iki siyah nokta vardır. Genellikle yeşilimsi renkte olup sarı ve siyah desenler taşır. Tatlı sularda yaşar, özellikle Güneydoğu Asya’daki nehirlerde bulunur. Omurgasızlar ve küçük balıklarla beslenir. 6-8 cm arasında küçük bir boyuta sahiptir.
Sarı Karınlı Balon Balığı (Arothron manilensis)
Gövdesi genellikle sarımsı renkte olup beyaz lekeler ve siyah çizgilerle süslüdür. Karın kısmı daha sarı renktedir. Pasifik Okyanusu’nda, özellikle Filipinler çevresindeki mercan resiflerinde yaşar. Mercanlar, deniz yosunları ve kabuklular ile beslenir. Ortalama 20-30 cm uzunluğundadır.
Balon Balığı Zehirli mi?
Tetrodotoksin, bu canlının en korkulan özelliklerinden biridir. Bu zehir deri, karaciğer, bağırsak ve yumurtalıklarında bulunur. Balon balığı ısırması sinir sistemine etki eder ve felce neden olur. Birçok tür tetrodotoksin üretmez, ancak bu zehri taşıyan bakterilerle beslendikleri için vücutlarında bu toksini biriktirirler.
Zehrin Etkileri
İnsanlar üzerindeki etkileri, zehrin miktarına ve alındığı yola bağlı olarak birkaç dakika içinde başlar.
İlk belirtiler arasında dudaklarda ve dilde karıncalanma, baş dönmesi, bulantı ve kusma yer alır.
Daha ciddi vakalarda felç, solunum yetmezliği ve kalp durması görülebilir.
Zehrin antidotu bulunmamakla birlikte, destekleyici tedavi (solunum cihazı kullanımı, damar içi sıvı takviyesi) hastanın hayatta kalmasına yardımcı olabilir.
Akvaryum Balon Balığı ve Bakımı
Balon balığı ilginç görünümleri ve ilginç davranışları nedeniyle akvaryum dünyasında oldukça popülerdir. Ancak, zehirli olmaları ve özel beslenme ihtiyaçları nedeniyle deneyimli akvaryumcular tarafından tercih edilmelidir.
Akvaryum Koşulları
Balon Balığı Akvaryumu Boyutu
Oldukça aktif türlerdir ve geniş yüzme alanına ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden en az 100 litrelik bir tank tavsiye edilir.
Su Parametreleri
Deniz balon balıkları için tuzlu su akvaryumu gerekirken, tatlı su türleri için temiz ve düzenli su değişimi yapılmalıdır. Su sıcaklığı 24-28°C arasında olmalıdır.
Dekorasyon
Balon balıkları sert kabuklu deniz canlılarını yediği için tank içinde midye kabukları ve mercan parçaları olabilir. Ayrıca saklanma alanları sağlayacak mağaralar ve bitkiler de eklenmelidir.
Balon Balığı Ne Yer?
İlginç görünümleri ve ilginç davranışları ile akvaryum severlerin ilgisini çeken, tatlı su ve tuzlu suda yaşayan türlerdir. Ancak bu canlıların bakımı biraz zor olabilir. Çünkü beslenme alışkanlıkları oldukça özel ve dikkat gerektirir.
Doğal Yaşam Alanı ve Beslenme Alışkanlıkları
Doğada genellikle sıcak iklimlerde, tropikal bölgelerde yaşarlar. Hem tatlı su hem de tuzlu suda bulunabilirler, ancak tatlı su türleri daha popülerdir. Doğada yumuşakçalar, kabuklular, omurgasızlar ve bazen küçük balıklar ile beslenir. Doğal ortamlarında oldukça çeşitli bir beslenme rejimine sahip olduklarından, ev ortamında da dengeli ve zengin bir beslenme sunmak çok önemlidir.
Balon balığı neyle beslenir gelin bir göz atalım:
Kabuklu Deniz Ürünleri (Karides, Yengeç, Midye, İstiridye)
Doğal ortamlarında sıkça kabuklu deniz canlıları ile beslenir. Bu, onların dişlerini aşındırmasına yardımcı olur çünkü dişleri sürekli büyür. Diş büyümesini kontrol altına almak için sert kabuklu yiyecekler vermek önemlidir.
Salyangozlar
En önemli besin kaynaklarından biri salyangozlardır. Salyangozların sert kabukları, doğal diş aşındırma ihtiyacını karşılamada oldukça etkilidir. Ayrıca salyangozları tüketmekten büyük zevk alırlar.
Dondurulmuş veya Canlı Yiyecekler
Canlı veya dondurulmuş solucanlar, kan kurdu, su piresi, tuzlu su karidesi gibi besinler, harika bir protein kaynağıdır. Bu tür yiyecekler onların doğal beslenme alışkanlıklarına benzerdir ve yüksek besin değerleri ile sağlıklı kalmalarını sağlar.
Yeşil Yiyecekler
Nadir de olsa sebze de tüketirler. Haşlanmış ıspanak, kabak gibi yeşil sebzeler, sindirim sistemlerini düzenlemelerine yardımcı olabilir.
Balon Balığını Beslerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Uzun ömürlü ve sağlıklı olabilmeleri için tek bir besin kaynağına bağımlı kalmamalısınız. Onlara sunduğunuz yiyeceklerin çeşitli olması, onların ihtiyaç duyduğu vitamin ve mineralleri almalarını sağlar.
Balon balıklarının dişleri sürekli büyüdüğünden, sert kabuklu yiyeceklerle dişlerini aşındırmaları gerekir. Eğer dişleri çok fazla büyürse, beslenmeleri zorlaşır ve hatta sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bu yüzden salyangoz, midye gibi kabuklu yiyecekleri düzenli olarak vermelisiniz.
Balon balıkları obur olabilir ve fazla yem verilirse sindirim sorunları yaşayabilir. Düzenli ve dengeli besleme, sağlığını korumanıza yardımcı olacaktır. Günde bir veya iki kez küçük porsiyonlarla beslemek yeterlidir.
Bu türler yem yerken oldukça dağınık beslenirler. Bu da suyun hızlı kirlenmesine neden olabilir. Akvaryum suyunu düzenli olarak değiştirmeniz, su kalitesini yüksek tutmanız ve uygun bir filtre kullanmanız bu balıkların sağlıklı kalması için hayati öneme sahiptir.
Kirpi Balığı ve Balon Balığı Arasındaki Fark
Bu iki tür, ancak benzerlikler nedeniyle sıklıkla karıştırılabilirler. İkisi de Tetraodontiformes takımına ait olsa da farklı cinslere ve türlere mensupturlar.
Kirpi balığının vücudunda dikenler bulunur ve tehlike anında bu dikenler daha belirgin hale gelir. Şiştikten sonra dikenler dışa doğru çıkar, bu da onları avcılar için tehdit edici yapar. Dikenleri, genellikle daha sert ve uzundur. Uzun dikenlerle kaplı bir gövdeye sahiptirler. Bu dikenler şişmedikleri zaman bile görülebilir. Kirpi Balığı yuvası genellikle denizlerde ve mercan resiflerinde bulunur. Bazıları zehirli olabilir, ancak balon balıkları kadar yaygın olarak zehirli değildirler. Sert kabuklu deniz canlılarıyla (yengeç, midye, salyangoz gibi) beslenirler.
Balon balıkları suyu veya havayı yutarak şişebilirler, ancak genellikle dikenleri kirpi balığı kadar belirgin değildir. Vücutlarını şişirerek avcılara karşı büyüklük ve toksinlerini kullanarak kendilerini savunurlar. Çoğu tür tetrodotoksin adı verilen güçlü bir nörotoksin içerir. Daha pürüzsüz bir görünüme sahiptirler. Şişmediklerinde dikenleri genellikle görülmez veya çok belirgin değildir. Ayrıca daha yuvarlak ve şişkin bir vücut yapısına sahiptirler. Kabuklu deniz canlılarını yerler, ancak beslenme açısından kirpi balıklarına göre biraz daha geniş bir diyetleri olabilir.
MENÜ 
