Gecko kertenkelesi, dünyanın dört bir yanında bulunan ve her biri birbirinden farklı özelliklere sahip olan büyüleyici küçük sürüngenlerdir. Tropikal ormanlardan çöl ekosistemlerine kadar geniş bir coğrafyada yaşayabilen bu minik sürüngenler, özellikle egzotik hayvan meraklılarının oldukça dikkatini çeker. Bu kadar popüler olmasının nedenleri, dikkat çeken fiziksel özellikleri, şaşırtıcı yetenekleri ve geniş tür çeşitliliğidir. Ancak onların dünyasına girmeden önce, gecko ne demek ne anlama gelir ve bu sürüngenlerin genel özelliklerini hakkında bilgi sahibi olalım.
Gecko Ne Demek?
Küçük ile orta boyutlu sürüngeni tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Gekkonidae ailesine ait sürüngenlerdir ve bu aileye ait yaklaşık 1.500’den fazla tür bulunmaktadır. Gecko hayvanı tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygın olarak bulunur. Genellikle yapışkan ayakları, büyük gözleri ve çeşitli renkleriyle tanınırlar. “Gecko” adı, bu küçük sürüngenlerin bazı türlerinin çıkardığı seslerden gelir. Bazı türler “geck-o” şeklinde bir ses çıkarır ve bu ses, zamanla bu sürüngenlerin isimlerine ilham olmuştur. Ayrıca, sürüngen dünyasında ses çıkarabilen nadir canlılar arasında yer alır. Bu özellikleriyle diğer sürüngenlerden farklıdır ve onları daha da ilgi çekici yapar.
Dünyanın farklı bölgelerinde farklı boyutlarda, renklerde ve desenlerde bulunurlar. Bu çeşitlilik, onların hem doğada hem de evcil hayvan olarak popüler hale gelmelerinin nedenlerinden biridir
Geckoların Fiziksel Özellikleri ve Anatomisi
En bilinen fiziksel özelliklerinden biri, yapışkan ayak parmaklarıdır. Ayak parmaklarının altında bulunan mikroskobik tüyler, onlara her türlü yüzeye, hatta cam gibi pürüzsüz yüzeylere bile yapışabilme yeteneği sağlar. Bu sayede, dikey duvarlarda, tavanlarda ve neredeyse imkânsız gibi görünen alanlarda rahatça hareket edebilirler. Bu özellikleri, özellikle doğada hayatta kalma becerilerini artırır; avlanırken veya yırtıcılardan kaçarken büyük bir avantaj sağlar.
Bir başka dikkat çekici özellik ise kuyruklarıdır. Tehlike anında kuyruklarını bırakabilirler. Bu yetenek, “ototomi” adı verilen bir savunma mekanizmasıdır. Düşmanları tarafından yakalanmak üzereyken kuyruklarını bırakarak kaçabilirler. Zamanla kuyrukları yeniden büyür, ancak genellikle orijinal kuyruk kadar düzgün olmaz. Yeniden çıkan kuyruk, genellikle daha kalın, kısa ve farklı bir yapıya sahip olabilir.
Geko hayvanı derisi ise oldukça ince ve hassastır. Birçok gecko türü düzenli olarak deri değiştirir. Deri değişimi, onların büyüme süreçlerinin bir parçasıdır ve aynı zamanda çevresel etkenlere uyum sağlama yeteneklerini artırır. Deri değiştirirken eski derilerini genellikle yerler. Bu hem deri atıklarını gizlemeye hem de kaybettikleri besin maddelerini geri kazanmalarına yardımcı olur.
Gözleri de oldukça özeldir. Gece aktif olan türlerin gözleri, düşük ışık koşullarında bile mükemmel görüş sağlar. Göz kapakları olmayan bazı türler, gözlerini dilleriyle temizleyebilir. Bu durum, onların doğada hayatta kalmalarına büyük katkı sağlar.
Geckoların Yaşam Tarzı
Yaşam tarzı, bulundukları çevreye ve türe bağlı olarak büyük farklılıklar gösterebilir. Ancak genel olarak geckoların büyük çoğunluğu gececildir. Bu, onların gündüz saklanıp gece avlanmaya çıktıkları anlamına gelir. Geko kertenkelesinin avı genellikle böcekler, örümcekler ve diğer küçük omurgasızlar olur. Gece aktif olmaları, onların avcılardan korunmalarına ve avlanırken daha az rekabete maruz kalmalarına yardımcı olur. Geniş gözleri, düşük ışık koşullarında bile iyi görme yetenekleri sayesinde gece boyunca başarılı bir şekilde avlanmalarını sağlar.
Bazı türleri ise gündüzcüldür. Gündüz aktif olan bu türler, meyveler, nektar ve polenle beslenerek diyetlerini çeşitlendirirler. Gündüz aktif olanlar, parlak renkleriyle dikkat çeker ve tropikal ormanların yaprakları arasında mükemmel bir şekilde kamufle olabilirler.
Sosyal yapıları açısından da çeşitlilik gösterir. Bazı türler yalnız yaşamayı tercih ederken, bazı türler küçük gruplar halinde bulunabilir. Çiftleşme dönemlerinde erkekler arasında rekabet yaşanabilir ve bu rekabet bazen agresif davranışlara dönüşebilir. Erkekler, dişileri etkilemek ve diğer erkekleri uzaklaştırmak için çeşitli sesler çıkarır ve bölgesel davranışlar sergilerler. Bu sesler, çiftleşme dönemindeki en dikkat çekici özelliklerinden biridir.
Gecko Türleri
Leopar Gecko
Lepard gecko, dünya genelinde en yaygın olarak beslenen türlerden biridir. Orta Asya kökenli olan bu tür, özellikle sarı-turuncu renk tonları ve leopar benekli desenleriyle dikkat çeker. Bunların en belirgin özelliklerinden biri, göz kapaklarına sahip olmalarıdır. Göz kapaklarına sahip olan nadir türlerden biri olan leopar, bu özelliğiyle diğer türlerden ayrılır.
Uysal doğaları, kolay bakım gereksinimleri ve dayanıklılıklarıyla sürüngen meraklıları arasında popüler hale gelmiştir. Özellikle yeni başlayanlar için ideal bir evcil sürüngendir.
Yetişkinler yaklaşık 20-25 cm uzunluğunda olabilir. Uygun bakım koşullarında 15-20 yıl kadar yaşayabilirler. Küçük böceklerle beslenirler. Cırcır böcekleri, un kurtları ve diğer böcekler en sevdikleri yiyecekler arasındadır.
Tokay Gecko
Güneydoğu Asya’ya özgü olan bir türdür ve parlak mavi gövdesi üzerinde bulunan turuncu lekeleriyle tanınır. En ilginç özelliklerinden biri, yüksek sesle çıkardıkları Tokay sesidir. Doğal ortamında oldukça agresif olabilir ve bu agresifliği nedeniyle deneyimsiz evcil hayvan sahipleri için uygun değildir. 30-40 cm uzunluğa ulaşabilir. 10-15 yıl arası yaşayabilirler. Böcekler, küçük memeliler ve diğer küçük omurgasızlarla beslenirler.
Crested Gecko
1994 yılında yeniden keşfedilene kadar soyu tükendiği düşünülen bir türdür. Yeni Kaledonya kökenli olan bu tür, yüzlerindeki “kirpik” benzeri tüylerle tanınır. Sevimli ve uysal doğaları sayesinde popüler bir evcil hayvan haline gelmişlerdir. Crested geckolar, oldukça dayanıklı ve bakımı kolay olan bir türdür, bu nedenle sürüngen bakımı konusunda yeni olanlar için de uygun bir seçenektir. Yetişkinleri yaklaşık 15-22 cm uzunluğundadır. 15-20 yıl kadar yaşayabilirler. Hem böcek hem de meyveyle beslenirler. Omnivor diyetleri, meyve püreleri ve böceklerle desteklenir.
Altın Tüylü Gecko
Yeni Kaledonya’ya özgü bir diğer türdür. Başının yanlarındaki tüylü yapı ve dokusal çıkıntılarla dikkat çeker. Oldukça dayanıklı ve nispeten kolay bakılabilir bir türdür. Hem evcil hayvan olarak popülerdir hem de görsel olarak büyüleyici bir görünüme sahiptir. Geceleri aktif olan bu tür, özellikle dikkatli gözlemler için ilginç bir seçim olabilir. Yetişkinleri yaklaşık 20 cm uzunluğa ulaşır. Ortalama 10-15 yıl arası yaşar. Küçük böcekler ve meyvelerle beslenirler. Hem protein hem de meyve bazlı diyetlerle sağlıklı bir yaşam sürerler.
Dev Gün Işığı Geckosu
Adından da anlaşılacağı üzere, gündüz aktif olan nadir türlerden biridir. Parlak yeşil rengi ve vücudundaki kırmızı lekeler ile dikkat çeken bu tür, Madagaskar’a özgüdür. Diğer birçok türün aksine, gün boyunca aktif olarak hareket eder ve özellikle ağaçların üzerinde yaşamaya uyum sağlamıştır. Yaklaşık 25-30 cm uzunluğundadır, bu da onu sürüngenler dünyasının büyük türlerden biri yapar. Uygun bakım altında 15-20 yıl kadar yaşayabilir. Böcekler ve meyve nektarı ile beslenirler. Çeşitli böcekler ve şeker içeriği yüksek besinler, diyetlerinin temelini oluşturur.
Yaprak Kuyruklu Gecko
Madagaskar’a özgü bir gecko türdür. Kuyruğunun yaprak şeklinde olması, onu mükemmel bir şekilde kamufle olabilen bir sürüngen yapar. Genellikle ağaç kabuklarına ya da yapraklara benzeyen renkleri ve desenleri vardır, bu da yırtıcılardan korunmasını sağlar. Gece aktif olan bu tür, eşsiz görünümleriyle dikkat çeker.
Alanları ve Çevresel Gereksinimleri
Doğal yaşam alanları, tropik ormanlardan çöl bölgelerine kadar uzanır ve bu geniş dağılım onların çeşitliliğinin önemli bir parçasını oluşturur. Evde beslemek isteyenler için, bu sürüngenlerin doğadaki yaşam koşullarını taklit etmek önemlidir. Doğru sıcaklık, nem oranı ve uygun bir ortam sağlamak, uzun ömürlü ve sağlıklı bir yaşam sürmesine yardımcı olur.
Sıcaklık Gereksinimleri
Çoğu, 24-30°C arasında bir sıcaklıkta yaşar. Bu sıcaklık aralığı, tropikal iklimlere uyum sağlamış türlerinin ihtiyaçlarına uygundur. Gece sıcaklıkları bir miktar düşebilir, ancak ani sıcaklık düşüşlerinden kaçınılmalıdır. Sıcaklık değişikliklerine karşı duyarlı olabilir, bu yüzden bir ısıtma lambası ya da ısı matı ile uygun sıcaklık sağlanmalıdır.
Nem Gereksinimleri
Bazı türleri, özellikle tropikal bölgelerde yaşayanlar, yüksek nem oranına ihtiyaç duyar. Gecko teraryum nem oranı %60-80 arasında olmalıdır. Nem seviyesini korumak için düzenli olarak su püskürtme yapılabilir. Aynı zamanda nemli barınma alanları sağlamak, onların rahat hissetmesine yardımcı olacaktır. Ancak, nem oranı fazla yüksek olursa mantar ve küf oluşumu gibi istenmeyen durumlar meydana gelebilir, bu nedenle nem seviyesi dikkatle izlenmelidir.
Aydınlatma Gereksinimleri
Gündüz aktif olan türler için UVB aydınlatma oldukça önemlidir. Bu ışık, kalsiyum metabolizması için gereklidir ve sağlıklı kemik gelişimini destekler. Ancak gece aktif olanlar için bu tür aydınlatma gereksizdir. Gece türleri, loş ışıkta rahatça hareket edebilir ve doğal biyolojik ritimlerini sürdürmek için aydınlatma ihtiyacı duymazlar.
Gecko Ne Yer?
Gecko nasıl beslenir sorusuna, türüne bağlı olarak büyük farklılıklar gösterir diyebiliriz. Çoğu tür böcekçildir ve cırcır böcekleri, solucanlar ve küçük omurgasızlar onların temel besin kaynaklarını oluşturur. Bununla birlikte, bazıları omnivordur, yani hem hayvansal hem de bitkisel besinlerle beslenirler. Bu türler meyve, nektar ve polen gibi besinleri de diyetlerine dahil eder.
Böcekçillerin Beslenme Düzeni
Böcekçiller, genellikle canlı avları tercih eder. Cırcır böcekleri, un kurtları, çekirgeler ve hamam böcekleri gibi besinler onların diyetinin temelini oluşturur. Böceklerin boyutları, geckonun boyutuna uygun olmalıdır; küçükler için küçük böcekler, büyükler için daha büyük böcekler tercih edilmelidir. Besinlerinin üzerine kalsiyum tozu ve D3 vitamini eklemek, sağlıklı kemik gelişimini desteklemek için önemlidir.
Omnivorların Beslenmesi
Omnivorlar ise hem böceklerle hem de meyvelerle beslenirler. Bu türler için hazırlanan ticari gecko yiyecekleri, meyve ve böcek bazlı karışımlar içerir. Evde beslenen omnivor geckolar için muz, mango ve papaya gibi yumuşak meyveler ideal besinlerdir. Ayrıca, nektar bazlı yiyecekler de diyetlerinin önemli bir parçasıdır. Bu besinler, doğal habitatlarında bulabilecekleri nektar ve poleni taklit eder.
Sağlık Sorunları ve Gecko Bakımı
Geckolar, uygun bakım sağlandığında oldukça dayanıklı ve uzun ömürlü sürüngenlerdir. Ancak yanlış beslenme, uygun olmayan yaşam koşulları veya enfeksiyonlar geckoların sağlık sorunları yaşamasına neden olabilir. En yaygın sağlık sorunlarından biri metabolik kemik hastalığıdır. Bu durum, geckonun diyetinde yeterli kalsiyum ve D3 vitamini olmamasından kaynaklanır ve kemik yapısının zayıflamasına yol açar. Bu nedenle, geckoların diyetine kalsiyum ve D3 vitamini eklemek oldukça önemlidir.
Sık Karşılaştığı Hastalıklar
Geckolar, deri değişimi sırasında sorun yaşayabilirler. Nem eksikliği veya enfeksiyonlar, deri değişimini zorlaştırabilir ve bu durum, özellikle parmak uçlarında deri kalıntılarının birikmesine yol açabilir. Düzenli olarak nemlendirilen bir ortam, bu tür sorunları önlemek için önemlidir.
Geckolar, hem iç hem de dış parazitlere karşı duyarlı olabilirler. Özellikle doğada yakalanmış geckolarda parazit riski daha yüksektir. Düzenli veteriner kontrolü ve parazit önleyici tedbirler, geckoların sağlığını korumak için önemlidir.
Geckoları Tanımanın ve Onlarla Yaşamanın Keyfi
Geckolar, egzotik sürüngenler arasında en dikkat çekici ve en dayanıklı olanlardan biridir. Evcil hayvan olarak sahiplenildiğinde, doğru bakım koşulları sağlandığında oldukça uzun bir yaşam süresine sahip olabilirler. Bu nedenle, bir gecko sahiplenmeden önce, onların gereksinimlerini ve davranışlarını iyi anlamak büyük önem taşır. Doğal ortamlarında olduğu gibi, evde de onların doğal yaşam koşullarını taklit etmek, sağlıklı ve mutlu bir yaşam sürmelerine yardımcı olacaktır.
Gecko türleri arasında seçim yapmak, sürüngen sahipleri için heyecan verici bir süreç olabilir. Renkleri, boyutları ve davranış özellikleriyle her biri benzersiz olan bu canlılar, doğru şekilde bakıldığında evinizin bir parçası haline gelebilir. Onların doğal yetenekleri, ses çıkarma becerileri ve ilginç sosyal davranışları, geckoların neden bu kadar popüler evcil hayvanlar haline geldiğini açıkça gösteriyor.
MENÜ 
