Defekasyonun zor, aralıklı olması veya olmaması, kıvamı az sert veya kuru dışkı ile karakterize olan kabızlık, köpek ve kedilerde oldukça yaygın bir şikayet konusudur. Kabızlık, obstipasyondan ayırt edilmelidir. İntrarektal kabızlığın bir dönemi olan obstipasyon, dışkının kolon ve rektum içinde uzun süre kalması sonucu sert ve kuru hal alması olayıdır. Bu durumda defekasyon gittikçe daha zor olur ve hemen imkansız hale gelir.
Genellikle yeterli tedavi uygulandığında reversibl olan kabızlığın aksine, kolon duvarındaki dejeneratif değişiklikler nedeniyle irreversibl olan obstipasyonda prognoz çok kötüdür. Ağrılı veya zor defekasyon olarak tanımlanan dishezi, genellikle anüste veya anüse yakın bir lezyon olduğunda görülür. Bu hayvanlar defekasyon sırasında bağırabilirler ve defekasyonu durdurarak etrafta dolaşır ve tekrar defekasyon yapmaya çalışırlar. Defekasyonun çok ağrılı olması halinde, dışkı retensiyonu ve kabızlık gelişebilir.
Kabızlık ve Dishezi'nin Nedenleri Nelerdir?
- Gıdasal ve Çevresel Faktörler: Dışkı oral yolla almanan kemikler yabancı materyaller kedi veya köpeğin defekasyonunda güçlüğe neden olan sert kitleler oluşabilir. Bu gibi kitleler belirlenemez veya tedavi edilmez ise, barsak içerisinde zamanla dereceli olarak büyüyerek obstipasyona neden olabilirler. Bazı hayvanlarda defekasyon İçin uygun çevre şartlarının olması gerekir. Köpek için günlük düzenli yürüyüş ve temiz bir ortam, kediler için temiz kedi tuvalet kabları olması gereklidir.
- Ağrılı Defekasyon: Kabızlık ve dishezi, anorektumda ağrılı lezyonlara neden olan hastalıklarda çoğunlukla oluşur. Bu hastalıklara örnek anal apseler, perineal fistül, rektal daralma, rektal tümörler ve psödokoprostazis'dir. Bunun sonucu şiddetli kabızlık veya hatta obstipasyon gelişebilir. Eklem ve ya kalça kırıkları, omurga hastalıkları veya kalça çıkıkları gibi bozukluklarda ağrı ve azalan hareketler nedeni ile hayvan isteksiz veya defekasyon yapamadığından kabızlık oluşturabilir.
- Mekanik tıkanıklık: Perineal herni, dar bir pelvik kanalın oluşmasına neden olan İyileşmiş pelvik kırıklar, şiddetli tümörler olan hastalarda, obstrüktiv kabızlık gelişebilir. Uzun tüylü ırklarda kabızlığın diğer neden aşırı tüy yutmadır. Bu hayvanlarda perineal tüyler dışkı geçişini engellediklerinde, kabızlığa ve dishezi'ye neden olurlar.
- Nörojenik Kabızlık: Bazı nörolojik bozukluklar, ya hayvanın defekasyounu engelleyerek kabızlığa yol açabilirler. Kabızlık omurğa hastalıklarında da oluşabilir. Disk hastalıkları en yavgın nedendir. Semptomlar, özellikle hayvanlara cerrahi müdahele uygulandığında şiddetli olabilir. Yüksek dozlarda kortikosteroid uygulanması, kabızlığa sebep olur.
- Metabolik ve Endokrin Kabızlık: Endokrin ve metabolik hastalıklarda kabızlık yapabilmektedir. Örnek vermek gereklirse, köpeklerde hipotiroidizm ve hiperparatroidizm kabızlık oluşabilir.
- İlaçların Oluşturduğu Kabızlık: Bazı ilaçlar kanstipasyon oluşurur örnek vermek gererkirse antikolinerjikler, antihistaminikler, baryum sülfat, diüretikler gibi kabızlığa neden olabilirler.
- Beslenme alışkanlığı: Kabız olan kedi ve köpeğin değerlendirilmesinde, özellikle beslenme alışkanlığının öğrenilmesi önemlidir. Pekçok hasta yakını kabızlığı tenesmusla karıştırır. Bu iki bozukluğun birbirinden ayrımı önemlidir. Çünkü tenesmus kabızlıktan ziyade diğer bozukluklara bağlı (örn. kolitis, ürogenital anormallikler) da oluşabilir. Tenesmusta diagnostik yaklaşım kalın barsak diyarelerin değerlendirilmesindeki gibidir. Tenesmusun ürogenital sistemden kaynaklanıyorsa, idrar yolunun açık olup olmadığı ve prostat değerlendirilmelidir.
Kabızlık Belirtileri Nelerdir?
Kabızlığın sistemik semptomları değişkendir. Herhangi bir kötü etkileri görülmeden, dışkı kolon içinde uzun bir süre kalabilir. Şiddetli kabızlık olan kedi ve köpeklerde, retensiyona uğramış dışkı materyalinin bakteriyel metabolizması nedeniyle üretilen toksinlerin sonucu halsizlik, depresyon, huzursuzluk ve anoreksi semptomları gözlenir.
Normal hayvanlarda absorbe edilen bakteriler veya bunların toksinleri, karaciğer tarafından fagosite edilir veya metabolize edilir. Eğer karaciğer fonksiyonları semptomlar gelişmiş olan hastalığa bağlanabilir. Şiddetli kabızlık olan kedi ve köpeklerde kusma da oluşabilir. Kabızlık ile konstipasyon aynı şeylerdir.
Kedi ve köpeklerde konstipasyonun ve dishezi'nin en yaygın nedenleri dışkı, yutulan tüyler veya kemik, ip gibi yabancı cisimler oluşturur. Tüy, ip gibi cisimler kemik ve diğer sindirilemeyen cisimler dışkı İle karıştığında çok sert kitleler oluştururlar. Bu nedenle hayvanların bunları dışarı atmaları güç olur.
Kabızlık yaşlı köpeklerde daha çok şekillenir. Tek önlü beslenen veya ağrılı rektal ve anal hastalık bulunan köpek ve kedilerde oldukça sık meydana gelir.
Kediler daha seyrek defekasyon yaptıklarından ve tüylerini daha çok yaladıklarından dolayı, kedilerde kolon konstipasyonu çok sık oluşur. Normalde, hayvanın kendisini yalaması sırasında aldığı tüyler kusmayla birlikte atılır. Bununla beraber bazı kedilerde, özellikle uzun tüylü ırklarda veya tüy dökümü sırasında, tüyler gastrointestinal sistem vasıtasıyla ilerler ve dışkıyla atılırlar.
Klinik belirtiler: Anamnezde hayvanın bir süre defekasyon yapmadığı öğrenilir. Hasta yakını hayvanın sık defekasyon yapmaya çalışmasına rağmen, hiç yapamadığını bildirir. Bazı vakalarda hayvanlar çok gayret ederek, az miktarda kan veya mukus içeren sulu bir dışkı çıkarabilirler. Kolon konstipasyonu olan hayvanlar, diyare anamneziyle de kliniğe getirilebilirler. Bu hayvanlarda defekasyon yoktur ve durgunluk, yürümede güçlük, anoreksi ve aralıklı kusma görülür.
Teşhis: kedi ve köpekler durgun ve çoğunlukla dehidredir. Mukoz membranlar genellikle hiperemik ve tüyler karışıktır. Kediler abdominal ağrının göstergesi olarak, çömelerek sırtlarını kambur pozisyonda tutarlar. Abdominal gerginlik genelde görülmez. Abdominal palpasyonda bazen tüm kolonu dolduran, sert dışkı kitleleri palpe edilir.
Abdominal radyografi İle kolonun dilatasyonu ve konstipasyonu tesbit edilebileceği gibi, bazen neden de ortaya konulabilir. Kolonoskobiden de yararlanabilir.
Tedavi: Tedavide başlıca dört temel uygulama yapılır. Bunlar;
1-Nedenin uzaklaştırılması
2-Elektrolit ve sıvı balansının restorasyonu
3-Laksatiflerin veya sürgütlerin verilmesi
4-Lavman'dır. Başarılı tedaviden sonra nüksler, oluşur ise diyet uygulamaları ve gerekli ise uzun süreli medikasyon önerilir.
5-Probiyotik içerikli kedi vitamin ve ek besinleri veya köpek vitamin ve ek besinleri kullanabilirsiniz.
Primer neden belirlenirse, bunun düzeltilmesi için gerekli özen gösterilmelidir. Örneğin edinsel pelvik kanal daralmasına bağlı kabızlık gelişmiş operasyon ile düzeltilebilir.
Lavmanın kedi ve köpeklerder kedide 30-40 ml, köpekte İse 500-1000 ml'lik izotonik multielektrolit solüsyonları, yavaşça (1-2 dakikadan sonra uzun sürede) rektum içine verilir ve bağırsağa abdominal duvar vasıtasıyla masajlar yapılarak, dışkının yumuşatılmasına çalışılır.
Kolonda konstipe dışkı yumaklarının parçalanması ve uzaklaştrılması, mümkün olduğu kadar yavaş ve yumuşak maniplasyonlarla sağlanmalıdır. Dışkı yumuşatılarak, 2-4 gün içinde uzaklaştırılmalı ve ilk müdahalede kolonlar tamamen boşaltılmayarak, daha az travmaya neden olmalıdır.
Diyete ya kepek, metil sellüloz ya da diğer dışkı hacmini artırıcı psyllium ilaveleri yapılarak tedavi sürdürülür. Gerekli olduğunda laksatifler verilebilin Konstipasyonun tekrarlamasını önlemek için düzenli olarak tüylerin bakımı, katı diyet kontrolü ve düzenli defekasyonun sağlanması gereklidir.
Medikal tedavi: Konstipasyonu gideren ilaçlar, geleneksel olarak laksatifler veya stimülan laksatifler olarak klasifiye edilmektedirler. Laksatifler etki yönünden daha hafif bir etki göstererek, şekillenmiş dışkının atılmasını sağlarlar. Stimülan laksatifler ise, daha sulu boşalmaya yol açarlar. Etkileri doza bağlıdır.
Sulandırıcı veya Surfektanlar: Bu sıvıların yüzey basıncını değiştirerek ve yağla karışımını kolaylaştırır, dışkının emülsiye olmasını ve yumuşamasını sağlarlar. Hidrasyon sağlanmadan verilmemelidirler.
Kayganlaştırıcı Laksatifler.
Barsak İçeriğinin Hacmini Artıran Laksatifler
Sitimulan Laksalifler.
Ozmotik Laksatifler (Disakkarid Laksalifler).
Tuzlu Laksalifler.
Lavmanlar: Lavmanlar distal kolon ve rektumda dışkıyı yumuşatarak ve kolonik motiliteyi stimüle ederek, acil defekasyona yol açarlar. Lavman solüsyonları verilmeden önce ılıtılmalıdırlar. Hesaplanan dozları, kusmaya yol açmayacak şekilde yavaş verilmelidir. Bunların hızlı etkileri nedeni ile, diagnostik muayeneler uygulanacak hastalarda tercih edilirler.
Herhangi bir kolonik mukozal hastalık bulunan hayvanlarda ilk tercih edilen, ılık izotonik tuzlu su lavmanıdır. Bu lavman defekasyona neden olmaz ise, hayvanda hidrasyon sağlandıktan sonra sabunlu su lavmanı kullanılmalıdır.
Dışkı çok sert İse mineral yağ (5-30 ml) direkt rektum içerisine verilebilir. En iyi sonuç, küçük volümlerde sıvıların tekrarlayan şekilde verilmesiyle alınır. Büyük volümlerdeki lavman uygulaması, mide bulantısını stimüle ettiği gibi defekasyonu da etkiler. Küçük volümlerde verilen lavman suyu, daha uzun süre kolon içerisinde kalarak konstipe dışkının yumuşamasını ve parçalanmasını sağlar.
Prognoz: Prognoz nedene ve hastalığın süresine bağlıdır. Hafif vakalarda prognoz genellikle İyi olurken, sekunder megakolon şekillendiğinde nedenin ortadan kaldırılması mümkün olmadığından, hasta yakınına sürekli laksatif tedavisi gerektiği bildirilmelidir.
Korunma: Daha sonra oluşabilecek konstipasyonların önlenebilmesinde en uygun yol, hasta yakınına hasta için uygun diyetin ve egzersizin sağlanması için ikna etmek ve emoliantlar veya kayganlaştırıcı laksatifleri vermektir.
Diyet mamalar lif oranları yüksek mamalar kullanılmasında fayda vardır. Kabızlık sikayeti olan bir kedi ve köpek en yakın veteriner kliniğine giderek yardım almalıdır. Hekimin uygun göreceğiz tedavi protokolü ve öneriler dikkatlice yapılıp uygulanmalıdır.
MENÜ 
