07 Kasım 2024

Kertenkele Türleri, Temel Özellikleri ve Bakımı Rehberi

Kertenkeleler, dünya genelinde yaygın olarak bulunan ve evcil hayvan olarak beslenmesi popülerleşen sürüngenlerdir. Hem renkleri hem de davranışlarıyla oldukça ilgi çekerler. Bu yazımızda, çeşitli kertenkele çeşitleri, temel özellikleri ve bakım rehberini ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

Kertenkele Türleri

Leopard Kertenkele (Eublepharis macularius)

Evde beslemeye en uygun türlerden biridir. Genellikle sarı-zeytin yeşili tonlarında, üzerinde siyah lekelerle bezenmişlerdir. 25-30 cm kadar büyüyebilen büyük kertenkelelerden biridir.

Gececidirler, bu nedenle akşam saatlerinde daha aktiftirler. İyi huyludurlar ve insanlarla kolayca sosyalleşebilirler. Uygun bakım ile 15-20 yıl kadar yaşayabilirler.

Sıcaklık: 30°C civarında sıcak bir alan ve 24-26°C civarında serin bir alan sağlanmalıdır.

Protein ağırlıklı diyet (sürünen böcekler, mealworms) uygulanmalıdır. Haftada bir kez banyoya sokarak nem ihtiyacını karşılayabilirsiniz.

Kırmızı İkincik (Ctenosaura pectinata)

Kırmızı ikincikler, 40-60 cm uzunluğa ulaşabilen büyük kertenkele türü olarak bilinen, oldukça hareketli ve enerjik bir türdür.

Güneşlenmeyi çok severler ve bu nedenle bol ışık alan bir ortam gerektirirler. Sosyal canlılardır; genellikle sürüler halinde bulunurlar.

Gündüzleri 30-35°C arasında, geceleri ise 20-24°C arasında tutulmalıdır. Taze sebze ve meyve ile protein kaynakları sunulmalıdır. Geniş bir teraryumda en az 100 cm uzunlukta bir yaşam alanı sağlanmalıdır.

Boyalı Kertenkele (Sceloporus undulatus)

Bu tür, genellikle 10-20 cm uzunluğunda olup, kendine özgü renkleri ve desenleri ile dikkat çeker. Çoğunlukla gündüz aktiftirler. Düşük nemli ortamlarda yaşarlar ve aşırı nemden kaçınmalıdırlar. Gündüz 28-32°C, gece ise 18-22°C arasında tutulmalıdır. Zengin protein içeren böceklerle beslenmelidir. İyi bir havalandırmaya ve uygun alanlara sahip olmalıdır.

Süleymancık Kertenkle

Bilimsel adıyla Mabuya quinticolor, Türkiye’nin özellikle Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde bulunan ve yaygın olarak bilinen bir türdür.

Genellikle 10-20 cm uzunluğundadır. Vücut yapısı incedir. Genellikle yeşil veya kahverengi tonlarında olup, üzerinde hafif desenler ve lekeler bulunur. Işık altında farklı renk tonları gösterebilirler. Büyük ve belirgin gözleri vardır. Görme yetenekleri oldukça iyidir.

Genellikle açık arazilerde, çalılıklarda, taşlık bölgelerde ve tarım alanlarında bulunurlar. Kent veya insan yerleşimlerini tercih edebilirler. Toprak altındaki boşluklarda, taşların altlarında veya bitki örtüsünde yuva yapabilirler.

Omnivor (hem otçul hem de etçil) beslenme alışkanlıkları vardır. Böcekler, solucanlar, bitkiler ve meyvelerle beslenirler.

Yaz aylarında çiftleşme dönemleri başlar. Dişi, yumurtlayarak çoğalır; genellikle 3-6 yumurta bırakır.

Gündüz aktif olan bir türdür. Genellikle hızlı hareket eder ve avlanma sırasında çevik davranır.

Tehdit altında kaldığında hızlıca kaçabilir ya da vücudunu düzleştirerek saklanmaya çalışır.

Bu tür, çevreye uyum sağlama yeteneği ile dikkat çeker ve ekosistemlerde önemli bir rol oynar.

Lacerta Viridis

Yeşilbaş kertenkele olarak bilinen bu tür, Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika’nın bazı bölgelerinde yaygın olan bir türü ifade eder.

Genellikle 20-25 cm uzunluğunda olup, bazıları 30 cm’ye kadar ulaşabilir.

Parlak yeşil renkte bir vücuda sahiptir; bazı bireylerde mavi, sarı veya kahverengi lekeler de bulunabilir. Özellikle erkekler üreme döneminde daha canlı renklere bürünürler.

İnce ve uzun bir vücuda sahip olup, uzun bir kuyrukları vardır.

Genellikle ormanlık alanlar, çalılıklar, açık araziler ve tarım alanları gibi çeşitli ortamlarda bulunurlar. Güneşli alanları severler ve genellikle ağaçlar veya taşlar üzerinde güneşlenirler.

Toprak altındaki boşluklar, çalıların altları veya taşların arasına yuva yaparlar.

Omnivor (hem otçul hem de etçil) beslenme alışkanlığına sahiptir. Genellikle böcekler, örümcekler, solucanlar, küçük omurgalılar ve bitkilerle beslenirler.

İlkbahar ve yaz aylarında çiftleşme dönemleri başlar. Dişiler, genellikle 4-15 yumurta bırakır. Yumurtalar, toprak altına veya gizli alanlara bırakılır ve yaklaşık 8-10 hafta içinde yavrular çıkar.

Gündüz aktif olan bir türdür. Genellikle çevik ve hızlıdır. Avlanma sırasında çevredeki hareketlere karşı dikkatli olurlar.

Bazı durumlarda diğer bireylerle sosyal etkileşimde bulunabilirler, özellikle üreme döneminde erkekler arasında rekabet görülebilir.

Ekosistemde önemli bir rol oynarlar ve çevresel dengeyi korumada katkıda bulunurlar. Özellikle böcek popülasyonlarını kontrol ederek tarım alanlarına fayda sağlarlar.

Kertenkelelerin Temel Özellikleri

Squamata takımına ait sürüngenlerdir ve dünya genelinde çok çeşitli ortamlarda yaşayan binlerce türe sahiptirler. Bu hayvanlar, anatomik, davranışsal ve ekolojik özellikleriyle oldukça dikkat çekicidirler. Yeryüzündeki en eski hayvan gruplarından biridir ve milyonlarca yıldır evrim geçirmişlerdir.

Yılanlar, timsahlar ve kaplumbağalar gibi sürüngenler sınıfına dahildir. Vücutları pullarla kaplıdır ve soğukkanlı (ektotermik) hayvanlardır, yani vücut sıcaklıkları çevrelerine bağlı olarak değişir.

Vücut Yapısı

Genellikle dört bacaklı, uzun kuyruklu ve ince bir gövde yapısına sahiptirler. Ancak, bazı türlerde bacaklar küçülmüş ya da tamamen kaybolmuş olabilir.

Deri Yapısı

Derileri kalın pullarla kaplıdır. Bu pullar, vücudu kuraklığa karşı koruyarak nem kaybını en aza indirir. Ayrıca, aralıklarla deri değiştirirler.

Anatomi ve Fiziksel Özellikler

Birçoğu, avcılardan kaçmak için kuyruklarını bilinçli olarak bırakabilir. Bu süreç ototomi olarak bilinir. Kuyruklarını kaybettikten sonra yeniden büyütebilirler, ancak yeni kuyruk genellikle orijinali kadar uzun veya işlevsel olmaz.

Çoğu dört bacaklıdır ve güçlü, ayaklara sahiptir. Parmaklarında genellikle tırnaklar bulunur, bu da onlara tırmanma yeteneği sağlar. Ancak bacaklarını kaybetmiş, yılana benzeyen kertenkele türleri vardır. Bunlar ayaksız kertenkele olarak bilinir.

Kertenkele hayvanı genellikle iyi gelişmiş gözlere sahiptir. Birçok türde göz kapakları bulunur. Ve bazıları gözü temiz tutmak için dillerini kullanır.

Birçoğu, dış dünyayı keşfetmek için dillerini kullanır. Özellikle Tegu gibi bazı türler hem tat hem de koku alma amacıyla dillerini kullanır. Bukalemunlar ise dillerini av yakalamak için kullanılırlar. Dilleri vücutlarının uzunluğundan daha uzun olabilir ve hızla avlarına fırlatırlar.

Davranış ve Beslenme

Ektotermik (Soğukkanlı) Olma

Vücut ısılarını düzenlemek için dış ortamın sıcaklığına güvenirler. Bu yüzden, sabahları güneşte ısınırlar ve gölgelerde serinlerler. Bu davranış, metabolizmalarını düzenlemelerine ve enerji tasarrufu yapmalarına yardımcı olur.

Beslenme alışkanlıkları türden türe değişir:

Çoğu böceklerle beslenir. Küçük omurgasızları avlar ve yerler. Anolisler ve bukalemunlar tipik olarak böcekçildir.

Bazı büyük kertenkeleler, bitkisel diyetle beslenir. Örneğin, Yeşil İguana yapraklar, çiçekler ve meyvelerle beslenir.

Bazı türleri hem bitkisel hem de hayvansal besinlerle beslenir. Tegu gibi türler hem küçük memeliler, kuşlar ve böcekleri hem de meyve ve bitkileri tüketir.

Savunma Mekanizmaları

Kuyruk Bırakma (Ototomi): Avcılar tarafından saldırıya uğradığında kuyruklarını bırakabilirler. Kuyruk, avcının dikkatini dağıtırken kaçar. Kuyruk zamanla tekrar büyür.

Kamuflaj: Birçoğu, yaşadıkları ortama uyum sağlayacak şekilde renk değiştirir. Özellikle bukalemunlar, çevreye uyum sağlamak için renk değiştirme yetenekleriyle ünlüdür. Diğerleri ise doğal çevreleriyle mükemmel bir şekilde kamufle olurlar.

Tehdit Davranışları: Bazı türler, avcıları korkutmak için kabarır, hırıldar veya tehditkâr hareketler sergiler. Örneğin, Frilled Neck Lizard boynunun etrafındaki deriyi genişleterek avcıları korkutmaya çalışır.

Zehir: Zehirli kertenkele sayısı çok azdır. Örneğin, Gila Canavarı ve Meksika Boncuklu Kertenkele zehirli ısırıklarıyla bilinir.

Üreme ve Hayatta Kalma Stratejileri

Çoğu, yumurtlayarak ürer. Dişiler, güvenli ve saklı yerlere yumurta bırakır. Yumurtaların kuluçka süresi, türlere ve ortam koşullarına bağlı olarak değişir.

Bazı türler, yumurtlamak yerine doğrudan canlı kertenkele yavrusu doğurur. Özellikle daha serin iklimlerde yaşayan türleri, bu adaptasyonu gösterir.

Yavru kertenkele cinsiyeti, yumurtaların kuluçka sırasındaki sıcaklığa bağlıdır. Bu durum özellikle iguanalar gibi türlerde görülür.

Yaşam Alanları

Dünya genelinde çok çeşitli habitatlarda yaşayabilirler. Çöller, ormanlar, dağlık bölgeler ve kıyı bölgeleri gibi farklı ekosistemlerde bulunabilirler.

Bazıları ise evcil hayvan olarak insanlarla birlikte yaşamaya uyum sağlamışlardır.

Evde Kertenkele Beslemek

Sürüngen meraklıları için oldukça keyifli ve ödüllendirici bir hobi olabilir. Ancak, ihtiyaçları evcil memelilerden farklıdır. Bu nedenle doğru koşulları sağlamak için dikkatli bir planlama ve bilgi gerektirir.

Kertenkele Seçimi

Beslenme alışkanlıkları, sıcaklık gereksinimleri ve boyutları açısından büyük farklılıklar gösterir. Hangi türü seçerseniz seçin, kertenkele türünün doğal yaşam ortamını ve özel bakım gereksinimlerini öğrenmek önemlidir.

Evde bakıma uygun olan bazı popüler türler şunlardır:

Leopard Gecko Kertenkele: Bakımı nispeten kolaydır ve küçük boyutlarıyla bilinir. Geceleri aktiftir.

Bearded Dragon (Sakallı Ejder): Oldukça büyük bir türdür. Bakımı biraz daha fazla dikkat gerektirebilir.

Crested: Yaprak dökmeyen tropikal bölgelerden gelir ve tırmanma yetenekleriyle dikkat çekerler. Nispeten bakımı diğer türlere göre daha kolaydır.

Anolis: Küçük ve çeviktirler. Genellikle yeşil ve kahverengi türleri evde rahat beslenir.

İguana: Büyük boyutlarıyla dikkat çeker, ancak beslenme ve alan ihtiyaçları daha fazladır. Yeni başlayanlar için uygun olmayabilir.

Kertenkele Teraryumunun Hazırlanması

Teraryum, bu sürüngenler için iyi bir yaşam alanı sunar ve bu ortam onların doğal habitatlarını olabildiğince taklit etmelidir. İyi bir teraryum şu unsurları içermelidir:

Teraryum Boyutu

Türüne bağlı olarak teraryumun boyutu değişecektir. Küçük kertenkeleler için daha küçük (30-40 litre) bir teraryum yeterliyken, daha büyük kertenkeleler (örneğin sakallı ejder veya iguana) için çok daha büyük alanlara (100 litre ve üzeri) ihtiyaç vardır.,

Genel olarak:

Küçük türler için en az 30 x 30 x 60 cm ölçülerinde bir teraryum.

Büyük türler için en az 60 x 45 x 90 cm veya daha büyük bir alan gereklidir.

Zemin Malzemesi

Türe göre uygun zemin malzemesi kullanmak önemlidir:

Çöl kökenli türler için kum, kâğıt havlu veya ince granüllü substratlar uygundur.

Bearded Dragon için kum ve toprak karışımları kullanılabilir.

Tropikal türler için hindistancevizi torfu, orman tabanı karışımları veya nemli yosunlar uygundur.

Zemin malzemesi kertenkelelerin hem rahat etmesini sağlar hem de teraryumun nem dengesini korur. Toz, çakıl gibi küçük parçacıklar içermeyen substratlar tercih edilmelidir. Çünkü yanlışlıkla yutulması halinde sağlık sorunlarına yol açabilir.

Aydınlatma ve Isı Kaynağı

Soğukkanlı hayvanlar oldukları için vücut sıcaklıklarını dış ortamda düzenlerler. Bu nedenle, uygun ısıtma ve aydınlatma çok önemlidir:

UVB ışığı da oldukça önemlidir. UVB ışığı, özellikle D3 vitamini üretimi için kritik öneme sahiptir. Bu, kalsiyum metabolizmasını düzenleyerek kemiklerin sağlıklı olmasına yardımcı olur. Günde 10-12 saat UVB aydınlatması sağlanmalıdır.

Isınmak için belirli bölgelerde yüksek sıcaklıklara ihtiyaç duyar. Bir teraryumun bir bölümü sıcak (30-40°C) olmalı, diğer bölümü ise serin (20-25°C) kalmalıdır. Bu, kendi vücut ısılarını ayarlamalarına olanak tanır. Isı lambası ile bu bölgeler ayarlanabilir.

Nem Seviyesi

Her BİR tür için uygun bir nem seviyesi vardır:

Çöl türleri için düşük nem (genellikle %20-%40) yeterlidir.

Tropikal türler için ise yüksek nem (%60-%80) gereklidir. Nemli ortamlar sağlamak için günlük olarak teraryuma su püskürtülmesi gerekebilir.

Barınak ve Tırmanma Alanları

Gizlenmek için saklanabilecekleri güvenli alanlar oluşturulmalıdır. Taşlar, mağaralar, ağaç dalları veya bitkiler, teraryumda saklanma ve tırmanma ihtiyaçlarını karşılar. Tropikal türler için dikey tırmanma alanları oldukça önemlidir.

Beslenme

Sağlıklı büyüyüp gelişmesi için dengeli bir beslenme sağlanmalıdır. Türlerine göre böcekçil, otçul veya hepçildir.

Böcekçil Kertenkeleler

Bearded Dragon gibi türler çoğunlukla böceklerle beslenir. Cırcır böcekleri, un kurtları, çekirgeler ve küçük böcekler ana besin kaynaklarıdır.

Böcekler, yemekten önce kalsiyum tozlarıyla kaplanarak onların ihtiyaç duyduğu besinleri almaları sağlanabilir. Haftada birkaç kez çeşitli böcekler sunulmalıdır.

Otçul Kertenkeleler

İguanalar gibi otçul olanlar, yapraklı yeşillikler, sebzeler ve bazı meyvelerle beslenirler. Marul, ıspanak, lahana, havuç, elma gibi yiyecekler verilebilir. Ayrıca kalsiyum ve D3 takviyesi yapılmalıdır.

Hepçil Kertenkeleler

Bearded Dragon gibi türler hem bitkisel hem de hayvansal gıdalarla beslenir. Genç yaşlarda daha çok böcek, ilerleyen yaşlarda ise sebze ağırlıklı bir diyet uygulanmalıdır.

Temizlik ve Hijyen

Teraryum düzenli olarak temizlenmelidir:

Zemin malzemesi belirli aralıklarla değiştirilmelidir. Teraryumda biriken dışkı ve yiyecek artıkları her gün temizlenmelidir. Su kaplarını her gün temizlemeli ve taze su koymalısınız.

Kertenkelelerle Etkileşim

Genellikle insanlarla sosyalleşebilen hayvanlardır. Ancak ani hareketlerle korkutulmasından kaçınılmalıdır. Yeni gelenler, ortama alışana kadar fazla elle temas edilmemelidir.

Elde taşınabilir, ancak her seferinde birkaç dakika ile sınırlı tutulmalıdır. Strese girmemeleri için sakin ve nazik olunmalıdır.

Ekolojik Rol

Ekosistemlerde önemli bir rol oynarlar. Çoğu kertenkele, böcek popülasyonlarını kontrol ederek ekolojik dengeyi sağlar. Bitki tüketen türler de bitki örtüsünün yayılmasına katkıda bulunur.

Tehditler ve Koruma

Habitat kaybı, iklim değişikliği, kaçak avcılık ve evcil hayvan ticareti gibi nedenlerle tehdit altındadır. Pek çok tür, koruma altına alınmış durumdadır ve nesli tükenme riskiyle karşı karşıyadır.

Eve Kertenkele Girmesi Neye İşarettir?

Gıda kaynaklarını takip eder. Evdeki böcekler, kertenkelelerin içeri girmesine neden olabilir.

Soğukkanlı hayvanlar oldukları için sıcak ve korunaklı alanlar ararlar. Eviniz onlara uygun bir yaşam alanı sunuyor olabilir.

Doğal yaşam alanlarının azalması sonucu yeni yerler aramaya başlayabilir. Bu, insan yerleşim alanlarına daha fazla girmelerine yol açabilir.

Özellikle yaz aylarında, sıcak havalarda kertenkeleler dışarıda daha aktif olabilirler. Serin yerler aramak için evlere girebilir.

Evde bulunmaları genellikle zararlı değildir. Bazıları böcekleri yiyerek onları yok etmeye yardımcı olabilir. Ancak, yine de eve kertenkele girmesi rahatsız edici olabilir. Eğer bu durum devam ederse, giriş yollarını kapatabilir ve evdeki böcek kaynaklarını kontrol edebilirsiniz.

Kertenkele Nasıl Yakalanır?

Yakalarken dikkatli olmalısınız. İnce bir ağ, kutu veya şişe gibi yakalama malzemeleri kullanabilirsiniz. Eldiven giyerek kertenkeleyi daha iyi kavrayabilir ve stresini azaltabilirsiniz.

Genellikle güneşlenmek için çıktıkları alanları gözlemleyin. Güneşli yerler veya sıcak yüzeyler, kertenkelelerin bulunma olasılığının yüksek olduğu yerlerdir.

Hızlı hareketlerden kaçınmalısınız. Ani hareketlere karşı duyarlıdırlar ve kaçabilirler.

Kertenkeleyi yakalamak için ağ veya kutu kullanabilirsiniz. Eğer elinizle yakalamayı planlıyorsanız, yavaşça arka kısmından kavrayın. Başını ve kuyruk kısmını tutarken dikkatli olun.

Yakaladıktan sonra, onu kutuya veya güvenli bir alana yerleştirin. Kapağı sıkıca kapatın ama hava almasını sağlayın. Eğer evin dışına bırakmayı planlıyorsanız, onu doğal yaşam alanına yakın bir yere bırakın.

Sıkça Sorulan Sorular

Kertenkele Kaç Yıl Yaşar?

Kertenkelelerin yaşam süreleri türlerine göre değişir. Genellikle 5 ila 20 yıl arasında yaşarlar. Örneğin, bazı türler 20 yıla kadar yaşayabilirken, bazıları daha kısa daha kısa yaşarlar.

Evden kertenkele nasıl uzaklaştırılır?

Evden uzaklaştırmak için, evin etrafındaki çatlakları kapatmak, açık alanları azaltmak ve yiyecek kaynaklarını ortadan kaldırmak gerekir. Ayrıca, sarımsak, soğan kullanmak da etkili olabilir.

Eve kertenkele girdi ne yapmalıyım?

Eğer evde bir kertenkele varsa, onu dikkatlice yakalayıp dışarı bırakmak en iyi çözümdür. Küçük bir kap veya kavanoz kullanarak kertenkeleyi yakalayıp, bahçeye veya uzak bir alana bırakabilirsiniz.

Kertenkele zehirli mi?

Çoğu kertenkele zararsızdır ve insanlara karşı bir tehdit oluşturmaz. Ancak, bazı türler zehirli olabilir, ancak bu durum oldukça nadirdir.

Kertenkele insana zarar verir mi?

Kertenkeleler genellikle insanlara zarar vermez. Eğer bir kertenkele tarafından ısırılırsanız, bu ciddi bir sağlık sorununa neden olmaz. Ancak, bazı kertenkele türlerinin ısırıkları enfeksiyon riski taşıyabilir.